پتانسیل بازار سرمایه برای تامین نقدینگی تولید

تامین نقدینگی مورد نیاز برای بخش تولید در حالی یکی از اولویت‌های دولت یازدهم قرار گرفته که سیاست‌گذاران پولی کشور معتقدند: «بانک‌ها به تنهایی نمی‌توانند منابع مالی بنگاه‌های تولیدی را فراهم کنند.» موضوعی که در چند سال گذشته تاکنون، نمود بیشتری پیدا کرده و با قفل شدن سیستم بانکی به روی تولید، مشکلات این بخش بیشتر شده است.
در این میان، در حالی کارشناسان، بازار سرمایه را یکی دیگر از منابع تامین‌کننده نقدینگی واحدهای تولیدی می‌دانند که ظرفیت استفاده از آن در ایران طی سال‌های اخیر بسیار پایین و فشارهای تامین مالی برای تولید عمدتا روی بانک‌های کشور بوده است. از سوی دیگر، برخی از تولیدکنندگان بالا بودن هزینه‌های تامین مالی شرکت‌ها از بازار سرمایه و طولانی بودن فرآیند آن را عامل عدم استقبال بخش تولید از این منبع تامین مالی می‌دانند. این در حالی است که مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار معتقدند عدم آشنایی کامل برخی از تولیدکنندگان با فرآیند تامین مالی از بازار سرمایه نگرانی بخش تولید را افزایش داده است.
بالا بودن هزینه تامین مالی از بازار سرمایه!
رییس انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی از جمله کسانی است که با اشاره به بالا بودن هزینه‌های تامین مالی شرکت‌ها از بازار سرمایه در ایران می‌گوید: بانک مرکزی و وزارت اقتصاد باید با ارائه مشوق‌هایی سرمایه‌های مردم را که در چند سال گذشته به سمت بازارهایی مانند ارز و سکه رفته، به سمت تولید هدایت کنند.محمدرضا دیانی با اشاره به اینکه بحث انتشار اوراقی مانند صکوک و مرابحه برای تامین مالی شرکت‌ها چند سالی است که مطرح شده، گفت: مشکل اصلی در زمینه استفاده از این ابزار تامین مالی هزینه بالای آن و شرایط سخت کسب مجوز برای انتشار این اوراق است. وی در این رابطه به گفت: یکی از شرایط صدور اوراق، تضمین بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ است و بانک‌ها نیز وقتی بخواهند مجوزی را تایید کنند مجددا همان شرایطی را که برای پرداخت وام دارند، برای انتشار اوراق نیز مطرح می کنند که این باعث می‌شود فرآیند دریافت مجوز برای انتشار اوراق طولانی شود.
بوروکراسی اداری
وی گفت: به غیر از مرحله مربوط به تضامین بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ، مراحل مربوط به بورس و فرابورس نیز باید برای دریافت مجوز انتشار اوراق تامین مالی طی شود. ضمن اینکه هزینه انتشار این اوراق بسیار بالا بوده و تا حدود ۲۴ درصد هم می‌رسد که این هزینه شامل هزینه صادرکننده اوراق، هزینه بورس و فرابورس، هزینه فروش اوراق به شرکت‌های تامین سرمایه و هزینه بازگردانی اوراق می‌شود که در مجموع هزینه انتشار اوراق تامین مالی را بسیار بالا می‌برد.
دیانی با اشاره به اینکه دست کم پنج تا شش ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها در صورت احراز شرایط به زمان صدور اوراق برسند، عنوان کرد: به دلیل همین شرایط سخت تاکنون در موارد بسیار معدودی از ابزار انتشار اوراق برای تامین مالی شرکت‌های بخش خصوصی استفاده شده و میزان استقبال از این ابزار تامین مالی بسیار کم بوده است. وی با بیان اینکه از اوراق صکوک برای تامین مالی مواردی مانند خرید ماشین‌آلات استفاده می‌شود، اضافه کرد: از اوراق مرابحه نیز بیشتر برای تامین سرمایه در گردش و مواردی مانند خرید مواد اولیه استفاده می‌شود.

دیانی گفت: در حال حاضر اولویت اصلی دولت رونق تولید است که این کار نیز از طریق ایجاد رونق اقتصادی امکان‌پذیر خواهد بود. در همین راستا هدایت پول‌های سرگردان به سمت بازار سرمایه و تامین مالی شرکت‌های تولیدی می‌تواند در نهایت به رونق اقتصادی و تولیدی کشور منجر شود.
وی با اشاره به سخت بودن احراز شرایط انتشار اوراق تامین مالی توضیح داد: یکی از پیشنهادها برای ایجاد تسهیل در این زمینه این است که شرط تضمین بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ برای انتشار این اوراق برداشته شود.
به گفته وی، همه مردم از دانش کافی برای ورود به بازار پرریسک بورس برخوردار نیستند. در این شرایط می‌توان با انتشار اوراقی مانند اوراق صکوک و مرابحه ضمن جذب منابع این دسته از مردم، سود تضمین شده‌ای را نیز به آنها اختصاص داد که انجام این کار با آسان کردن شرایط انتشار اوراق توسط شرکت‌ها ممکن خواهد بود.
دیانی همچنین با اشاره به اینکه بانک‌ها نباید با ایجاد شرکت‌های اقماری به رقیبی برای بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف تبدیل شوند، گفت: بانک‌ها باید به وظیفه اصلی خود یعنی بانکداری بپردازند و منابع و سپرده‌هایی را که به‌دست می‌آورند به صورت تسهیلات در اختیار بخش‌های تولیدی قرار دهند تا از این طریق به وظیفه خود در رونق بخشی به اقتصاد کشور عمل کنند.
بازار سرمایه و پول رقیب نیستند
علی حسینی، معاون نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در این رابطه می‌گوید: حوزه تامین مالی خیلی گسترده است. بازار سرمایه و پول رقیب یکدیگر نیستند و در تامین منابع مالی بخش تولید می‌توانند کمک کنند. حسینی با بیان اینکه تامین منابع مالی بخش تولید از طریق بازار سرمایه در چند سال اخیر رو به رشد بوده است، اظهار کرد: در سال‌های ۹۰ و ۹۱ در مجموع ۱۱هزار میلیارد تومان منابع مالی بخش تولید از طریق بازار سرمایه تامین شده و در ۵ ماه منتهی به مرداد ماه امسال نیز ۵هزار میلیارد تومان منابع مالی از طریق بازار سرمایه تخصیص یافته است. وی در پاسخ به این سوال که انتشار اوراقی مانند صکوک و مرابحه تا چه میزان در تامین منابع مالی بخش تولید به کار رفته است، گفت: انتشار اوراق هم یکی دیگر از روش‌های تامین منابع مالی است که در حال حاضر مجوز انتشار یک سری از این اوراق در دست بررسی است.  حسینی در پاسخ به این سوال که برخی از تولیدکنندگان روند دریافت مجوز انتشار اوراق را طولانی و هزینه آن را بالا می‌دانند، گفت: هزینه انتشار این اوراق نسبت به سایر منابع مالی کمتر است.  از سوی دیگر، اگر فعالان تولیدی از طریق مشاوران مجوزدار وارد عمل شوند زمان کسب مجوز برای انتشار اوراق زیاد نخواهد بود. معاون نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد شرایط صدور اوراق نیز گفت: سازمان بورس برای صدور اوراق وثیقه دریافت نمی‌کند، اما تولیدکنندگان باید یک ضامن معتبر را معرفی کنند.
کاهش تشریفات اداری
محمودرضا خواجه‌نصیر، مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در مورد روند تامین منابع مالی بخش تولید از طریق بازار سرمایه به می‌گوید: تامین منابع مالی بخش تولید از طریق بازار سرمایه باید ساده‌تر از بانک‌ها باشد، چون رابطه مستقیم بین سرمایه‌گذار و شرکت‌های تامین مالی وجود دارد و مدت سررسیدها هم بلندتر است.
خواجه‌نصیر در مورد روند طولانی مجوزهای لازم برای انتشار اوراق صکوک و مرابحه توضیح داد: این اوراق در قالب عقود اسلامی هستند که تشریفات خاص خود را دارد؛ اما از سال گذشته تلاش کرده‌ایم که عمده تشریفات دست و پاگیر را که باعث طولانی شدن فرآیند کار می‌شود، کاهش دهیم.  وی یکی از دلایل نگرانی تولیدکنندگان برای تامین منابع مالی لازم از طریق بازار سرمایه را ناآشنایی با فرآیند کار دانست.